Haciz-Satış ve İhalenin Feshi
Takip hukukunun en önemli ana kuralı, alacaklının para ile tatmin edilmesidir. Bu ana kuralın uygulanabilmesi için haciz ve satış kaçınılmaz iki aşamadır.
Zira takibin amacına ulaşabilmesi için takip kesinleştikten sonra borçlunun mal, hak ve alacaklarının kanunun verdiği yetki ve imkanlar çerçevesinde haczedilmesi ve yine kanunun kabul ettiği sıkı şekil şartları çerçevesinde satılması bir takibin amacına ulaşmada vazgeçilmez aşamalardır.
2021 yılında 7343 sayılı Kanunla İcra ve İflas Kanunu’nda yapılan değişiklik üzerine 2023 yılı itibariyle tüm yurtta ihaleler tamamen elektronik ortamda yapılmaya başlanmıştır.
Haciz nedir ve nasıl kaldırılır?
Haciz, borçlunun mal varlığı üzerindeki yetkilerini sınırlayan, alacaklının borcunu tahsil edebilmesine imkân tanıyan yasal bir işlemdir.
Bir şahıs veya tüzel kişi, bir başka şahıs veya tüzel kişiden alacağı olduğunda ve vade süresi içinde bu alacağını tahsil edemediğinde icra takibine başvurabilir.
Alacaklının talebi üzerine borçlunun mal ve hakları üzerinden haciz işlemi gerçekleştirilerek borç tahsil edilebilir. Haciz işlemi icra dairesi tarafından gerçekleştirilir.
Alacaklı, yazılı veya tutanağa geçirilme şartıyla sözlü olarak icra dairesine başvurup icra talebinde bulunur. Bu aşamada haciz talebiyle birlikte haciz için gerekli giderleri de alacaklı öder.
Ödeme emrinin borçlu kişiye tebliğ edilmesini takiben, alacaklı bir sene içinde haciz talep edebilir. Bu süre içinde borçlu da borcuna itiraz edebilir. İtirazın iptali veya icranın kaldırılması davasında karar çıkana kadar geçen süre, bu bir yıllık süreye dâhil değildir. Eğer itiraz iptal edilirse bir yıllık süre kaldığı yerden işlemeye devam eder. Borçlu 1 yıllık süre boyunca icraya itiraz etmeyebilir ve bu durumda da icra takibi kesinleşmiş olur.
Alacaklı, takip kesinleştikten sonra UYAP sistemi üzerinden borçlunun;
- Varsa taşınmazlarını ve başka bir haciz işlemi olup olmadığını,
- Trafiğe tescili zorunlu bir aracının olup olmadığını ve bu araç üzerinde icra bulunup bulunmadığını,
- Borçlunun alacaklı olduğu bir icra dosyasının olup olmadığını,
- Borçlunun çalışıp çalışmadığını,
- Borçlunun hangi bankalarda hesabı olduğunu görebilir.
Bu bilgilerle borçlunun malları tespit edilebilir ve talep üzerine haciz konabilir.
Haciz kaldırma işlemi için birkaç yol vardır. İlki, alacaklının bizzat kendisinin veya vekilinin talebi üzerine haczin kaldırılmasıdır.
Alacaklı dilediği zaman hakkından feragat edebilir ve feragat harcı ödeyerek davasından vazgeçebilir. Alacaklı, alacağını borçludan tahsil etmiş olabilir ve icra müdürlüğüne tahsil ettiğini belgeleyerek icrayı kaldırabilir. Bu durumda kendisinden tahsil harcı talep edilir. Bu harç ödenmediği sürece icra dairesi haczi kaldırmaz.
Kimin ödediğine bakılmaksızın harç ödendiğinde haciz kaldırılır. Haczin kaldırılmasında bir başka yöntem de borçların ödenmesidir.
Borcun tamamen ödenmesi durumunda haczin kaldırılması için borçlu başvuruda bulunur. Tüm evraklar eksiksiz şekilde mahkemeye veya icra dairesine sunularak süreç takip edilir.
Haczin kaldırılması için gereken belgeler şu şekildedir:
- Haczin kaldırılması için icra müdürlüğüne talep dilekçesi iletilir.
- Borcun tamamen ödendiğini gösteren belgeler (ödeme makbuzu, banka dekontu gibi) teslim edilir.
- İlgili icra müdürlüğüne yapılan başvuru süreci takip edilir.
Bu başvuru sırasında icra kaldırma talebinin belirli bir süreye kadar tamamlanması isteniyorsa bu da mutlaka yazılmalıdır. Örneğin, borçlu kişi itiraz etmiş ve bu itiraz da mahkeme tarafından kabul edilmiş olabilir. Bu durumda haciz kaldırma evrağı incelenene kadar alacaklı tarafından icra işlemi devam ettirilmesin diye hızlı davranılmalıdır.
Günümüzde uygulanan beş farklı haciz türü vardır. Bunlar; kesin (icrai), geçici, tamamlama, ilave ve ihtiyati olarak isimlendirilirler.
Alacaklının alacağı parayı gününde alabilmesini garantilemek için mahkeme kararıyla borçlunun mallarına tedbir konulmasına ihtiyati haciz denilmektedir. İhtiyati haciz kararı, borçlunun borç miktarı kadar mala uygulanır. Burada amaç, borçlunun mal kaçırmasının engellenmesi ve alacaklıya yapılacak ödemenin garanti altına alınmasıdır. İhtiyati haciz talep edebilme şartları yerine gelmişse vadesi gelmiş veya gelmemiş alacaklar için talepte bulunulabilir.
Alacaklı alacağını tahsil etmek için icrai haciz talep edebilir. Yukarıda anlattığımız prosedürleri uygulayarak alacaklı icra takibi başlatabilir.
Takip kesinleştiğinde alacaklı, borçlunun mal varlıklarının icra yoluyla satılmasını talep edebilir ve böylece alacağına kavuşabilir. Takibin kesinleşmesiyle konulan hacze icrai haciz denir.
Haciz için belli bir zaman söz konusudur. Zaman aşımı durumunda haciz düşer. Bununla beraber belli sebeplerle de haciz düşer. Alacaklı kişi, haczedilen mal taşınır ise haciz işleminden itibaren altı ay, taşınmaz mallarda ise haciz işleminden itibaren bir yıl içinde satılmasını isteme hakkına sahiptir. Bu süre içinde işlem yapılmazsa haciz düşer. Satış talebi süresi haciz tarihinden itibaren başlar.
Alacaklı satış giderlerini peşin olarak ödemekle yükümlüdür. Eğer belirtilen süre içinde satış işleminin istenmesine karşın bu giderler yatırılmazsa satış işlemi istenmemiş sayılır. Dolayısıyla haciz düşer.
Hacizli malın satış süresi içinde istenmesi, avansın yatırılması ve satış hazırlıklarının gerçekleştirilmesinden sonra ihalede alıcı çıkmazsa kanunla gereği satış talebi düşer.
Haciz İstemenin Koşulları Nelerdir?
Alacaklının haciz istemesi için belli koşulların gerçekleşmesi gerekir. Takibin gerçekleşmiş olması gerekir. Alacaklı sözlü ya da yazılı olarak talepte bulunmalıdır. Bu işlem için gerekli olarak giderler ödenmelidir.
Alacaklı kişi, ödeme emrinin tebliğinden itibaren bir yıl içinde haciz istemesi gerekir.
İcra Dairesi Tarafından Haciz Nasıl Gerçekleştirilir?
İcra dairesi tarafından haczin gerçekleşmesi için ilk olarak borçlu olan tarafın banka hesaplarına ve aynı zamanda dijital varlıklarına el konulur. Bu işleme e-haciz işlemi adı verilir.
Daha sonra alacaklı tarafın borcuna karşılık miktarlarda taşınır ya da taşınmaz mallarına el konulur. Hacze konu olan varlıkların satışları gerçekleştirildikten sonra alacaklının borcu ödenir. Yani alacaklı alacağını tahsil etmiş olur.
Haciz işlemi altı adımda gerçekleşir. İlk olarak takip talebi gerçekleştirilir. Takip talebinin başlamasıyla birlikte alacaklı ile borçlu arasındaki ilişki yasal olarak incelenir. İkinci adım ise ödeme emridir. Takip talebi gerçekleştirildikten sonra harçlar ödenir ve ödeme emri işlemi başlar. Ödeme emri borçlu kişiye iletilir.
Ödeme emrinde alacaklı ve borçlu arasındaki ilişki, ödenmesi gereken tutar gibi detaylar yer alır. Borçlu ödeme emrini aldıktan sonra 7 günlük süre mevcuttur. Borçlu kişinin ödeme emrine karşın her hangi bir karşılık vermemesi halinde takip kesinleşir.
Takip kesinleştikten sonra alacaklı haciz için tekrar talepte bulunur ve haciz işlemi başlar. Borçlu kişinin varlıkları haczedilir. Borçlu kişinin gerekli varlıkları teslim alındıktan sonra bunların satışı gerçekleştirilir.
Bu da satış aşamasıdır. Satış işlemleri açık artırma ya da pazarlık yoluyla da yapılabilir. Son aşama paraların paylaştırılmasıdır.
Haczedilen mallar satıldıktan sonra elde edilmiş olan para alacaklılar arasında paylaştırılır. Borç miktarından daha fazla bir gelir elde edilirse borcun dışında kalan miktar borçlu kişiye verilir.(Devamı 2. sayfada)
