İdari para cezaları için SGK’ya itiraz yolu
Yaptırımlar sosyal güvenlik sisteminin en önemli ayaklarından birisi.
Mevzuatımızda sosyal güvenlikle ilgili birçok yükümlülük var ve bunların takibi ile doğru/usulüne uygun şekilde yerine getirilmesi çok önemli.
Aksi takdirde idari para cezası ödenmesi gerekiyor. İşverenler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında değişik şekillerde idari para cezalarına muhatap olabiliyor.
Bunları şöyle sayabiliriz;
- SGK denetim elemanları (SGK müfettişleri veya denetmenleri) tarafından yapılan denetimler,
- SGK merkez veya taşra birimlerinin yaptığı tespitler,
- Diğer kamu kurum ve kuruluşların denetim elemanları tarafından yapılan tespitler,
- Diğer kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi/belgeler,
- Mahkeme kararları Ancak her ne şekilde ceza uygulanmış olursa olsun bazen cezanın haksız veya yasal dayanaktan yoksun olduğu düşünülebilir.
İşte bu durumda ilk yapılması gereken şey cezaya karşı itiraz edilmesi yoluna başvurmaktır.
SGK Tarafından Düzenlenen İdari Para Cezalarına İtiraz
Yasal Düzenleme:
SGK uygulamalarına karşı itiraz ve başvuru yolları; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83, 85 ve 86 ncı maddeleri ile Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin eski 121, yeni 113 üncü maddelerinde düzenlenmiştir.
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun temel mevzuatı 5510 sayılı Kanun’dan ibarettir.
Bu kanunun 102. Maddesinde Kurum’un hangi hallerde ve hangi miktarlarda idari para cezası düzenleyeceği tek tek sayılmıştır.
Bu cezaların konusuna sebebine bakılmaksızın hepsi aynı sürelere ve aynı yargı yoluna tabiidir. Uygulanan idari para cezası için itiraz ederken gerekçenin net bir şekilde ortaya konulması çok önemli.
Çünkü yetersiz ve yanlış gerekçelerle itiraz edilmesi başvurunun red ile sonuçlanmasına neden olabilmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından uygulanan idari para cezasına itiraz ederken gerekçe olarak aşağıdaki hususlardan birine veya birkaçına yer verilmeli:
1- İdari para cezasına ilişkin dayanağın yeterli derecede açık ve sağlam olmaması (Suçun ve uygulanan cezanın mutlaka Kanunda karşılığının olması gerekir. Çünkü kanunsuz suç ve ceza olmaz.)
2- Yükümlülük ve/veya idari para cezasına ilişkin Kanun hükmünün yanlış yorumlanması
3- Dikkate alınması gereken bazı durumların (zamanaşımı, mücbir sebep, zor durum vs.) göz önünde bulundurulmaması
4- Yapılan denetimde verilen ifadelerin veya kayıtların dikkate alınmaması/hatalı yorumlanması ya da tutanak düzenlenirken işçinin/işverenin yanılması
İtirazda Bulunmadan Peşin Ödeme: İdari para cezaları tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde itirazsız ve peşin olarak ödenir ise % 25 oranında indirim uygulanır. Peşin ödeme itiraz ve dava yollarına başvuru hakkını kaldırmaz, eğer süresi geçmemişse peşin ödemeye rağmen itiraz ve dava yollarına başvurulabilir.
Ancak itiraz veya dava sonucunda eğer Kurum idari para cezası uygulaması haklı bulunur ve idari para cezası iptal edilmezse, bu durumda Kurum cezanın indirim nedeniyle tahsil edilmeyen % 25’lik kısmını da tahsil eder, eğer itiraz veya dava sonucunda idari para cezası uygulaması haksız bulunur ve ceza iptal edilir/kaldırılırsa o taktirde peşin alınan % 75’lik miktar da ilgilinin Kuruma başka borcu varsa ona mahsup edilir, borcu yoksa iade edilir.
Ünite İtiraz Komisyonuna İtiraz:
Tebliğ edilen idarî para cezası borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde İdari Para Cezası İtiraz Komisyonuna dilekçe vermek veya bu dilekçeyi taahhütlü olarak göndermek suretiyle itiraz edebilir. İtiraz, Kurum işlemlerini durdurur. İtirazlar, ilgili itiraz komisyonunda incelenerek en geç 30 gün içinde karara bağlanır. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması hâlinde, idarî para cezası kesinleşir.
İtirazın Reddedilmesi ve Mahkemeye Başvuru:
Tebliğ edilen idarî para cezası borcuna karşı tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde yukarıda belirtildiği şekilde İdari Para Cezası İtiraz Komisyonuna itirazda bulunulmamış ve bu süre geçirilmişse, o taktirde idari para cezası kesinleşmiş olacağından mahkemeye başvuru hakkı ortadan kalkmış olur ve mahkemeye başvurulsa bile başvuru reddedilir.
Eğer süresinde Kuruma itirazda bulunulmuş ve Kurumca itiraz reddedilmişse, ilgililer kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz.
Dolayısıyla, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenmeyen idarî para cezasına karşı tebliğ tarihinden itibaren gecikme cezası ve gecikme zammı işlemeye başlar.
Mahkemeye başvurulmuş olmakla birlikte mahkemenin kararını beklemeden idari para cezası Kuruma ödenir ve mahkeme sonucunda idari para cezası iptal edilir/kaldırılırsa o taktirde idari para cezası Kurumca yersiz tahsil edilmiş olacağından, ilgilinin Kuruma başka borcu varsa ona mahsup edilir, borcu yoksa iade edilir.
5- Denetimlerde usule uygun hareket edilmemesi (ibraz sürelerinin dikkate alınmaması, işveren tarafından işyerinde kayıt inceleme için yer gösterilmesine rağmen dikkate alınmaması gibi)
İtiraz Yeri ve Süresi
Sosyal güvenlik mevzuatında itiraz dilekçesinin nasıl olacağına ilişkin herhangi bir düzenleme mevcut değil. Dolayısıyla, muhatap olan kişi itiraz dilekçesini, itirazını ve delillerini açık şekilde ifade ederek idari para cezasını gönderen SGK ünitesine vermelidir.
Dilekçe 15 gün içinde elden verilebileceği gibi posta yoluyla da gönderilebilir. İtiraz dilekçesi taahhütlü posta veya APS yoluyla gönderilmişse, postaya verildiği tarih SGK’ya verildiği tarih olarak kabul ediliyor.
Ancak adi posta veya kargo ile gönderilmişse, SGK’ya intikal ettiği tarih esas alınıyor. SGK’nın idari para cezalarıyla ilgili işlemlerine ilişkin itiraz süreci 5510 sayılı Kanun’un 102/4 maddesinde düzenlenmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun idari para cezalarına itiraz yeri şu şekilde düzenlenmiştir: “İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde Kuruma itiraz edilebilir.” Düzenlemeden anlaşıldığı üzere ilgili şirket veya kişi; idari para cezasına ilişkin bildirim evrakının kendisine tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde idari para cezasını düzenleyen kuruma vereceği bir dilekçe ile itiraz edebilir.
İdarî para cezalarına muhatap olan işveren veya diğer kişiler yukarıda saydığımız gerekçelerin varlığı halinde SGK’ya itirazda bulunabilirler.
Burada önemli olan bir diğer husus ise itiraz için uyulması gereken bir sürenin bulunması. Buna göre cezanın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde SGK’ya itiraz edilmesi gerekiyor. Aksi halde ceza kesinleşiyor. SGK’ya yapılan bu itiraz takibi durdurur.
Başka bir ifadeyle itiraz sonucu size tebliğ edilene kadar SGK tarafından ceza tutarı ile ilgili icra veya haciz yoluna gidilemez. “İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde Kuruma itiraz edilebilir.” (5510 s. Kanun madde 102/4)
Hakkında idari para cezası düzenlenenlerin, Kuruma 15 gün içinde itiraz etmeleri halinde idari para cezası kesinleşmez. İdari para cezasının bu aşamada kesinleşmemesi nedeniyle Kurum tahsilat işlemi yürütemez, haciz ve benzeri uygulamalar yapamaz. “İtiraz takibi durdurur.” (5510 s. Kanun madde 102/4 f. 3. c.)
İdari para cezasına itirazla ilgili önemli hususlardan birisi de itiraz halinde Kanun’da belirtilen peşin ödeme indiriminden faydalanma imkanının olup olmadığıdır.
Peşin ödeme indiriminde, idarî para cezalarının, SGK’ya itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil ediliyor.
Yani peşin ödeme indiriminden faydalanmanız için itiraz etmeden önce ödemeyi yapmanız gerekiyor.
İtirazdan sonra ödeme yaparsanız indirimden faydalanılamıyor. Kısacası itiraz etmeden önce cezanın ödenmesi halinde %25’lik indirimden yararlanabilmek mümkün. Ayrıca itiraz başvurucunun aleyhine sonuçlansa dahi Anayasa Mahkemesi’nin 28/11/2013 tarihli ve E.: 2013/40, K.: 2013/139 sayılı Kararı gereğince yararlanılan indirim tutarı iade edilmiyor. Bu sebeple idari para cezasına muhatap olan kişilerin önce indirimli olarak cezayı ödemeleri ve daha sonra itiraz etmeyi tercih etmeleri yerinde olacaktır.
Hakkında idari para cezası düzenlenenler, idari para cezasına ilişkin bildirimin kendilerine tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde itiraz etmeden evvel veya itiraz ettikten sonra yine 15 günlük süre dolmadan önce Kurum’a peşin ödeme yapmaları halinde cezayı %25 indirimli olarak öderler.
Bu ödeme borcu kabul anlamına gelmeyip, dava açma hakkı devam etmektedir. “İdarî para cezalarının, Kuruma itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez.” (5510 s. K. madde 102/5)
Para Cezasının İptali Davasında Görevli Mahkeme
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun, idari para cezasını düzenleyen ilgili birimine itiraz edildikten sonra, itiraz Kurum tarafından değerlendirilecek ve çoğunluklu olduğu gibi, itirazın reddine karar verilecektir. İdari para cezasına itirazın reddi halinde, ilgili tarafından idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. (102/4. Madde)
İtiraz Komisyonunun nasıl teşekkül ettirileceği Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde açıklanmış. İdari Para Cezası İtiraz Komisyonu, ünite amiri veya görevlendireceği yardımcısı, ilgili şef, dosya memuru ve varsa avukattan oluşuyor.
Yönetmelikte geçen memur ve şef ibaresi, idari para cezasına konu fiil mevzuat açısından hangi servisin görev alanında ise o servisin şefi ve memurunu ifade ettiğinden, itiraz komisyonunun yönetmelikteki bu hüküm doğrultusunda teşekkül ettirilmesi gerekmekte. İtirazlar, ilgili itiraz komisyonunda incelenerek en geç 30 gün içinde karara bağlanır. İdarenin hatalı işleminden her zaman dönebileceği, başka bir anlatımla hatalı işlemini geri alabileceği idare hukukunun genel prensiplerindendir.
Bu ilkeden hareketle Kurum, hatalı işlemini Kurum lehine kesinleşmiş nitelikte yargı kararı olmadıkça her zaman geri alabilir.
Bu nedenle, SGK tarafından tebliğ edilmiş olan ve 15 günlük itiraz süresinin geçirilmiş olması nedeniyle kesinleşen idari para cezalarının sonradan yanlış veya yersiz uygulandığının anlaşılması halinde, hatalı işlemin düzeltilmesi yönünde Ünite itiraz komisyonunca gerekli karar alınacaktır.
Şayet komisyon kararı, uygulanan idari para cezasının kısmen iptaline yönelik ise, bu durumda yargı nezdinde yeni bir itiraz süreci başlatılmaması amacıyla alınacak kararda, esasen süresi içinde itiraz edilmediğinden tebliğ edilen idari para cezasının kesinleştiği, ancak idare hukukunun, idarenin hatalı işleminden her zaman dönebileceği ilkesinden hareketle ve gerekçesi de belirtilmek kaydıyla tebliğ edilen idari para cezasının bir kısmının iptal edildiği, iptal edilmeyen kısmının ise kesinleşmiş olması nedeniyle gecikme zammı ile birlikte ödenmesi gerektiği ilgililere bildirilecektir.
İtirazın reddi halinde, karar ilgililere tebliğ edilinceye kadar icra takibine geçilmeyecektir. Tebliğden sonra takip ve tahsil aşamasına geçilecektir. SGK tarafından itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler.
Tebliğ edilmek suretiyle tahakkuk etmiş idari para cezalarına karşı itiraz yolu tüketilmeden yargı yoluna gitmek ise mümkün değildir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması hâlinde idari para cezası kesinleşir.
Ancak şunu belirtmeliyiz ki mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmuyor. Yani mahkeme devam ederken SGK ceza tutarı için icra ve haciz yoluna başvurabilir. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler.” (5510 s. Kanun madde 102/4 f. 4. c.)
Hakkında idari para cezası düzenlenen şirket veya kişinin Kurum’a itirazının reddedilmesi ve ret kararı ilgiliye tebliğ edilmesi ile idari para cezası kesinleşmiş olur. Ret kararının tebliğinden sonra 30 gün içinde yetkili idare mahkemesinde dava açılması, Kurum’un tahsil işlemlerini durdurmaz.
Dava açarken, idare mahkemesinden özellikle “yürütmeyi durdurma kararı” talep edilmelidir. Aksi takdirde dava sürerken şirketin banka hesaplarına haciz işlemi yapılabilir. “Mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmaz.” (5510 s. K. madde 102/6)
İdari Para Cezalarının Zamanaşımı Süresi
“İdarî para cezaları on yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Zamanaşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlar.” (5510 s. K. madde 102/8) SGK tarafından düzenlenen idari para cezasına 15 günlük süresinde itiraz edilmemesi halinde idari para cezası kesinleşmiş olur.
Kesinleşme üzerine SGK tarafından 6183 sayılı Kamu Alacakları Kanunu gereğince ödeme emri düzenlenir ve ilgilisine tebliğ edilir. Bu ödeme emrinin ilgiliye tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde İş Mahkemesi’nde ödeme emrine itiraz davası açılması mümkündür. Daha fazla bilgi için tıklayınız. (5510 s. K. Madde 89) ( 6183 s. K. Madde 35 )( Uyuşmazlık Mahkemesi 09.04.2012 tarihli, 2012/55 E. Ve 2012/81 K. Sayılı karar )
İdari para cezasına karşı Kurum’a itiraz dilekçesi verenler, dilekçenin Kurum’a giriş yaptığı tarihten itibaren 60 gün içinde herhangi bir cevap alamazsa; bunun anlamı “zımnen ret” olarak değerlendirilmektedir. İdari yargılama usulü gereği, kurumun 60 gün içinde cevap vermesi zorunludur.
Aksi takdirde başvuruyu reddetmiş sayılmaktadır. Zimnen ret süresi olan 60 günlük sürenin dolmasının ardından 30 günlük iptal davası açma süresi başlayacaktır. Bu sürelerin dikkatli hesaplanması gerekir.
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından düzenlenen ödeme emirlerinin kaynağı 6183 sayılı Kanundur. Bu kanun uyarınca düzenlenen ödeme emirlerine itiraz süresi ve usulü de yine 6183 sayılı Kanun ile belirlenir.
Bunun yanında 5510 sayılı Kanun’un 88. Maddesi gereği görevli mahkemeye ilişkin özel düzenleme yapılmıştır.
SGK Prim Borcuna Dair Ödeme Emrinin İptali Davasında Görevli Mahkemeye dair bir karar
Kurum tarafından çıkarılan prim borcu ile idari para cezaları için, Kurum komisyonuna yapılan itirazın reddedilmesi üzerine; idari para cezalarının iptali için idari yargıda, bunun dışındakiler için, adli yargıda dava açılabilir.
Kurum komisyonuna itiraz edilmeyen veya yapılan itiraz reddedilip de idari yargıda açılacak dava ile iptali istenilmeyen, veyahut idare mahkemesinde açılan ve reddine karar verilen davanın kesinleşmesi durumunda, artık idari para cezaları kesinleşmiş ve idari aşama böylece tamamlanmış olur. İdari para cezalarının iptali, komisyona yapılan itirazın reddi kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde idari yargıda; idari aşamada kesinleşen veya henüz kesinleşmemiş olan idari para cezalarının tahsili için 6183 sayılı Yasaya göre düzenlenen ödeme emirlerinin iptali ise ödeme emrinin tebliğ tarihinden itibaren 7 günlük sürede adli yargıda (iş mahkemesinde) açılacak dava ile istenebilecektir.
Dava konusu ödeme emirlerinin, 2008/12-2009/3 dönemlerine ait pirim ve ferilerine ilişkin borçlar ile, 2009/4-5 dönemlerine ait idari para cezalarına ilişkin olması ve talebin de söz konusu bu ödeme emirlerinin iptali olması karşısında, görevli mahkeme iş mahkemesi olduğundan, mahkemece davaya devam edilerek, hacze dayanak bilgi ve belgelerde getirtilmek suretiyle, söz konusu idari para cezalarının kesinleşip kesinleşmediği araştırılıp, sonucuna göre hüküm kurulması gerekirken, yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir (Yargıtay 10.Hukuk Dairesi – Karar: 2017/492).
İtiraz Dilekçesi Örneği
T.C.
………………………. SOSYAL GÜVENLİK İL MÜDÜRLÜĞÜNE
……………………… Sosyal Güvenlik Merkezi’ne
(Dilekçe il müdürlüğü veya merkez müdürlüğünden hangisine hitaben yazılıyorsa onun adı kalacak, diğeri silinecek)
…./…./..…
İlgi: ……………… tarihli ve …………… sayılı yazınız.
Müdürlüğünüzde/Merkezinizde ……………………… sicil sayılı dosyada işlem gören ………………………………………….. işyerimle ilgili olarak, ……………….. nedeniyle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 102 nci maddesine istinaden hakkımda / hakkımızda ……… TL idari para cezası uyguladığınızı ilgide tarih ve sayısı kayıtlı yazınızdan öğrenmiş bulunmaktayım / bulunmaktayız. ………………………………………….. nedeniyle / dolayı, söz konusu idari para cezasının kaldırılmasını arz ederim / arz ederiz. (Boşluk kısmına idari para cezasına itiraz nedenleri ve gerekçeleri yazılacak. İşyerinin şahıs işveren veya şirket olması durumuna göre hakkımda / hakkımızda, bulunmaktayım / bulunmaktayız, arz ederim / arz ederiz ifadelerinden uygu olanı seçilecek, diğerleri silinecek. İşveren şirketse çoğul ifadeler kullanılacak)
İşveren ad – soyad / unvan / imza
Adres: —————
(Gerekli değişiklikler yapılarak yukarıdaki dilekçe prim borcuna itiraz için de kullanılabilir.)
