Mirasta Saklı Pay Oranı Nedir?
Saklı pay oranları bakımından miras payları esas alınır. Buna göre;
Altsoy için yasal miras payının yarısı,
Ana ve babadan her biri için yasal miras payının 1/4’ü,
Sağ olan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı, diğer hallerde yasal miras payının 3/4’ü.
Ölüme bağlı tasarruflar nelerdir?
Ölüme bağlı tasarruflar dört başlık halinde TMK Md. 565’te düzenlenmiştir:
- Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlar arası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
- Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,
- Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,
- Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar.
Hangi şartlarda tenkis davası açılabilir?
Tenkis talebinde bulunabilmek için iki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir. Bunlar:
-Miras bırakanın ölüme bağlı veya sağlar arası bir tasarrufla tasarruf sınırını aşması ile
-Mirasçının saklı pay hakkını alamamış olmasıdır.
Saklı payın zedelenip zedelenemediği ise mirasın açılması anındaki tereke durumuna göre tespit edilecektir.
Tenkis davası hangi mahkemede açılır? Görevli ve Yetkili Mahkeme neresidir?
Tenkis davalarında görevli mahkeme HMK’nin 2’nci maddesi uyarınca asliye hukuk mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir. HMK’nin 11’inci maddesine göre miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesi kesin yetkilidir. Başka bir ifadeyle bu dava son yerleşim yeri haricinde bir yerde açılamaz. Taraflar aksi yönde yetki sözleşmesi de yapamazlar. Taraflar yetki itirazında bulunmasa dahi mahkeme bu hususu kendiliğinden dikkate almalıdır. Tenkis davası ile birlikte muris muvazaası sebebiyle tapu iptal ve tescil davası da terditli olarak ileri sürülüyor ise bu durumda yetkili mahkeme HMK madde 13 uyarınca tapu iptal ve tescili istenen taşınmazın bulunduğu yerdir. Birden fazla taşınmaz var ise bunlardan birinin bulunduğu yerdir. Bu dava, miras bırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesinde açılır.
Tenkis davasında hangi yargılama usulü uygulanır?
Tenkis davaları “Yazılı Yargılama” usulüne tabidir.
Tenkis davalarında zaman aşımı süreleri nedir?
Türk Medeni Kanunu’nun 571’inci maddesine göre tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten itibaren başlayarak 1 yıl ve her halde vasiyetnamenin açılma tarihinden diğer tasarruflarda ise mirasın açılması tarihinin üzerinden 10 yıl geçmekle düşer. Bu süreler hak düşürücü süreler olup hâkim tarafından yargılamanın her aşamasında kendiliğinden dikkate alınmalıdır.
Davalı taraf, davacının saklı payının ihlal ettiğini daha önceki bir tarihte öğrendiğini iddia ediyor ise bu hususu ispatlamalıdır.
Vasiyetnamelerde 1 yıllık süre, eğer vasiyet davacı olacak kişinin huzurunda açılmışsa bu andan, yoksa Mahkeme kararının tebliği ile başlayacaktır.
Sağlar arası işlemler için ise davanın miras bırakanın ölüm tarihinden ve saklı payın ihlal edildiğinin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl içinde açılması gerekir.
Tenkis davası açılması bakımından TMK Md. 571 gereğince iki ayrı süre öngörülmüştür:
-Mirasçıların saklı paylarının zedelendiği öğrendikleri tarihten itibaren 1 YIL,
-Her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden 10 YIL geçmekle,
Dava hakkı düşer.
Bu süreler ancak miras bırakanın ölmesi ile işlemeye başlar. Tenkis davasında zaman aşımı oldukça önemlidir. Bu nedenle tenkis davası için fazlaca beklememek önem arz etmektedir. Tenkis davalarında zaman aşımı 10 yıl ile sınırlıdır. Mirasçılar bu hakları konusunda bilgi sahibi olsa da olmasa da tenkis davasında sınır mirasın açılma tarihinden itibaren 10 yıl olarak belirlenmiştir. Ancak kişiler haklarının zedelendiğini öğrendi ise 1 yıl süre bulunmaktadır. 1 yıl içerisinde tenkis davası başvurusu yapmak önemlidir. Yani aslında mirasçılar haklarının zedelendiğini öğrendiğinde eğer henüz miras açılmamış ise burada dava açmak olası değildir. Süre mirasın açılması ile başlar ve buna göre bir zaman aşımına bağlıdır.
Tenkis Talebinin Defi Olarak İleri Sürülmesi mümkün müdür?
Tenkisin dava yoluyla ileri sürülmesinden ayrı olarak tenkis iddiası def’i yoluyla da ileri sürülebilir. Yani tenkis davasının sürelerini kaçırmış olup tenkis davası açamayan saklı paylı mirasçı, tenkisi, kendisine yönelik taleplere karşı def’i yoluyla ileri sürebilir. Ancak bu def’i saklı paylı mirasçıya tenkise konu kazandırmanın lehtarı tarafından yöneltilecek her talepte ileri sürülemez. Sadece kazandırma lehdarının doğrudan bu kazandırmaya dayanarak kazandırma konusu malın veya paranın kendisine verilmesine yönelik taleplerine karşı ileri sürülebilir. Yani tenkise tabi talepler ifa edildikten sonra başka talep söz konusu olduğunda bu taleplere karşı tenkis def’i ileri sürülemez. Tenkis def’i hakim tarafından göz önüne alınmayıp saklı paylı mirasçıya karşı açılan davada bu mirasçı tarafından açıkça ileri sürülmelidir. Şayet birden fazla saklı paylı mirasçıya karşı dava açılmış ise bu def’i ancak ileri süren lehine etkili olur. Tenkis def’inin ileri sürülmesi herhangi bir süreye tabi değildir. Ancak bundan açık veya örtülü feragat mümkündür.
Tenkis davası sonucunda ne olur?
Tenkis davası sonunda, hakkı çiğnenen saklı paylı mirasçılar da mirastan pay alırlar. Bu dava mal kaçırma sebebiyle açılan davalardandır. Miras sebebiyle tenkis asliye hukuk mahkemesinde görülür. Tenkis davaları miras bırakan vefat etmeden açılamaz.
Tenkis davasında tapu iptal olur mu?
Tenkis davasında sadece saklı payı aşan kısmın tenkisine karar verilir. Tenkis davası sonucunda, mirastan kaçırılan mal için sadece saklı payı aşan kısmın yeniden düzenlenmesine karar verilir. Tapu iptali söz konusu olmaz.
Mirastan çıkarılan kişi tenkis davası açabilir mi? Mirastan çıkarılan kişi saklı payını kaybeder mi?
Mirasçılıktan çıkarma, diğer adıyla ıskat: Kanunda sayılan çeşitli nedenlere dayanarak miras bırakanın(murisin), saklı paylı mirasçısının miras hakkını, tenkis davası dahi açamayacak şekilde ortadan kaldırmasına ilişkin bir çeşit ölüme bağlı tasarruf işlemidir. Iskat, halk arasında “mirastan men” olarak da bilinir, ancak doğru kullanım mirasçılıktan çıkarma veya ıskattır.
Usulüne uygun şekilde gerçekleştirilen bir mirasçılıktan çıkarmanın varlığı halinde, bu işlemle mirasçılıktan çıkarılmış olan mirasçı mirastan pay alamayacağı gibi bu nedene dayalı olarak tenkis davası da açamayacaktır. Bu nedenle mirasçılıktan çıkarma, miras hukukumuzdaki “saklı pay” kavramıyla yakından ilişkilidir.
Miras hukukumuzda Sağ kalan eş, 1. zümre mirasçıları(murisin altsoyu) ve 2. zümre mirasçılarından yalnızca miras bırakanın anne ve babası, kanunda öngörülen saklı payları oranında birer saklı pay mirasçısıdır. Kural olarak miras bırakanın, saklı pay mirasçılarının miras haklarına aykırılık oluşturacak nitelikte bir tasarruf yetkisi bulunmamaktadır. Mirasçılıktan çıkarma yani ıskat, bu kuralın istisnalarından biridir.
Kanunda öngörülmüş olan belirli koşulların varlığı halinde miras bırakan tarafından gerçekleştirilecek bir ölüme bağlı tasarruf ile saklı pay mirasçılarının miras hakları sona erdirilebilmektedir. Mirastan ıskat edilen mirasçının miras hakkı, ıskat işlemi doğrultusunda son bulacaktır.
Miras bırakanın saklı payı olmayan mirasçıların miras payları üzerinde sınırsız bir tasarruf yetkisi olduğu da düşünülecek olursa, mirastan ıskat yalnızca saklı paylı mirasçılar için uyulması gerekli olan bir müessesedir. Saklı pay mirasçılarının mirastan çıkarılması işlemi, miras bırakan tarafından yapılacak olan bir çeşit ölüme bağlı tasarruf ile gerçekleştirilebilmektedir.
Miras bırakan, usulüne uygun olarak gerçekleştireceği bir vasiyetname veya miras sözleşmesi ile mirastan çıkarma işlemini gerçekleştirebilir.
Mirasçılıktan çıkarılan mirasçı, mirastan çıkarma iradesi yönünde ve mirasçılıktan çıkarıldığı oranında miras payından mahrum kalacaktır. Ayrıca mirastan çıkarma zaten saklı pay mirasçılarını ilgilendiren işlem olduğundan dolayı, usulüne uygun olarak gerçekleştirilmiş ise tenkis davasına da konu edilemeyecektir.
Türk Medeni Kanunumuzun 512. Maddesine Göre: “Mirasçılıktan çıkarma, mirasbırakan ancak buna ilişkin tasarrufunda çıkarma sebebini belirtmişse geçerlidir. Mirasçılıktan çıkarılan kimse itiraz ederse, belirtilen sebebin varlığını ispat, çıkarmadan yararlanan mirasçıya veya vasiyet alacaklısına düşer. Sebebin varlığı ispat edilememiş veya çıkarma sebebi tasarrufta belirtilmemişse tasarruf, mirasçının saklı payı dışında yerine getirilir; ancak, mirasbırakan bu tasarrufu çıkarma sebebi hakkında düştüğü açık bir yanılma yüzünden yapmışsa, çıkarma geçersiz olur.“
Mirasçılıktan çıkarılan mirasçı tarafından mirasçılıktan çıkarma işleminin iptali davası açılabilecektir. Bu davada mirastan çıkarılan mirasçı tarafından mirasçılıktan çıkarma sebebinin gerçekleşmemiş olduğu ya da ölüme bağlı tasarrufta herhangi bir mirasçılıktan çıkarma sebebinin gösterilmemiş olduğu hususu ileri sürülebilir. Bununla birlikte, vasiyetnamenin iptali sebeplerinin mevcut olması durumunda doğrudan vasiyetnamenin iptali davası da açılabilir. Örneğin mirasbırakan tarafından mirastan çıkarma işleminin gerçekleştirildiği ölüme bağlı tasarrufun usulüne uygun olarak düzenlenmediği, gerekli şartların sağlanmadığı(resmi vasiyetnamede iki tanık bulunmaması veya tanıkların kanunda yer alan nitelikleri sağlamaması ya da murisin yaşı sebebiyle vasiyetname tarihinde sağlık raporunun bulunması gerektiğine rağmen sağlık raporu alınmaksızın vasiyetname düzenlenmiş olması gibi) iddiasında bulunulabilir.
TMK 557. maddede vasiyetnamenin iptali sebepleri sınırlı olarak sayılmıştır. Bunlar: Ehliyetsizlik, Vasiyetnamenin yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmış olması, Tasarrufun içeriğinin bağlandığı koşullar veya yüklemelerin hukuka veya ahlaka aykırı olması, Tasarrufun kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmış olması halleridir.
Miras bırakan kişi sağ iken mallarını paylaştırdığı anlaşılırsa diğer mirasçılar ne yapabilir?
Saklı payları ihlal edilmeksizin yapılan yasal paylaştırmalar geçerlidir. Bu paylaştırmada hiç pay verilmeyen ya da saklı payı ihlal edilen mirasçılar tenkis ya da iptal davası açabilirler.
Tenkis davaları ne kadar sürer?
Tenkis davasının süresi mirasçıların sayısı ve terekeye dahil olan malvarlığının hacmine göre değişir. Hukuk davaları genellikle 1.5 sene kadar sürer, istinaf ve temyiz aşamaları ile birlikte 5 yıla kadar uzayabilir.
Tenkis nasıl hesaplanır?
Anne ve babanın alacağı toplam miras payı terekenin 1/2’sidir. Kalan 1/2 ise sağ kalan eşe aittir. Anne ve babadan birisi hayatta değilse 1/4’lük kısım hayatta olan anne veya babaya verilir. Kalan 1/4 ise miras bırakanın kardeşleri arasında paylaştırılır.
Tenkis davası nasıl ispatlanır?
Tenkis davasında ispat yükü TMK’nin 6’ıncı maddesi uyarınca davacı tarafa aittir. Davacı önce mirasçılık belgesi veya ilamı ile saklı paylı mirasçı olduğunu ispatlamalıdır. Saklı payı zedeleme kastı tanık dahil olmak üzere her türlü delille ispatlanabilecektir. Miras bırakanın, saklı payları ihlal etme kastı için Yargıtay içtihatları ile ortaya konulan birtakım kriterler vardır. Buna göre;
- Kazandırma yapılan tarihte miras bırakanın yaşı, fiziki ve genel sağlık durumu,
- Miras bırakanın ailevi durumu,
- Kazandırma yaptığı kişi ve saklı payı zedelenen mirasçı ile ilişkileri,
- Kazandırma tarihinde miras bırakanın elinde bulunan mal varlığının miktarı,
- Kazandırma tarihinde temlik edilen malın miras bırakanın tüm mal varlığına oranı dikkate alınmaktadır.
Bu kriterlerin uygulanabilmesi için mahkemelerce resmi kurum ve kuruşlardan aile nüfus kayıt örnekleri, hastane evrakları, tapu kayıtları, şirket söz konusu ise şirket kayıtları, banka hesap dökümleri, taşınmaz keşfi gibi araştırmalar yapılır.
