Uluslararası Hukuk Sistemi
Uluslararası hukuk veya devletlerarası hukuk, uluslararası ilişkiler altında bir disiplin olmasının yanı sıra kamu hukukunun bir dalıdır. Bir uluslararası ilişkiler disiplini olarak uluslararası ilişkilerin hukuksal boyutunu bilimsel bir disiplin içinde inceler ve düzenler.
Bir hukuk dalı olarak ise uluslararası hukuk, devletler, uluslararası örgütler arasındaki ilişkileri düzenler. Uluslararası antlaşmaların nasıl yapılacağı, uluslararası antlaşmalarda kullanılan terimlerden anlaşılması gerekenler, devletlerin diplomatik temsilcilerinin sahip olduğu dokunulmazlık, kıta sahanlığı, bitişik bölge, münhasır ekonomik bölge gibi konular uluslararası hukukun inceleme alanı içindedir.
Uluslararası hukuka devletlerarası hukuk da denir. Ancak uluslararası ilişkilere yeni aktörlerin girişi bu dalı salt devletlerarası olmaktan çıkarmıştır.
Uluslararası hukuk, hukuk fakültelerinde kamu hukuku bölümünde bir anabilim dalıdır.
Ayrıca uluslararası ilişkiler bölümlerinde de uluslararası hukuk anabilim dalı vardır. Uluslararası hukuk, üç farklı alt dala ayrılır: -Uluslararası kamu hukuku (sözleşme hukuku,deniz hukuku, uluslararası ceza hukuku ve uluslararası insancıl hukuk gibi alanları kapsar.)
-Uluslararası özel hukuk (kanunlar ihtilafı olarak da bilinir.)
-Uluslarüstü hukuk Uluslararası hukuk kuralları uluslararası sistemin işleyişini düzenleyen kurallar bütünüdür. İki tür uluslararası hukuk vardır.
Uluslararası özel hukuk: Bu hukuk uluslararası sistemdeki her türlü etkileşimi düzenleyen hukuk dalıdır.
Uluslararası kamu hukuku: Devletlerin kendi aralarındaki ilişkilerini düzenleyen hukuktur. Temsilcisi Hugo Grotius’tur. Uluslararası hukuk, iç hukuktan farklıdır. İç hukuk; uluslararası hukuka göre daha katıdır.
Neden böyle bir farklılık vardır? Çünkü uluslararası sistemdeki devletlerin temel amaçları egemenliktir. Dışarıdan başka bir hukuka bağlı değillerdir. Çıkarlarını gözetirler. Uluslararası çıkarlar evrensel değildir. Kabul ettikleri, siyaset, ideoloji farklıdır.
Uluslararası hukukun kaynakları
Uluslararası Adalet Divanı’nın 38.maddesinde belirtilmiş. Hangi kaynaklara bakılır? Uluslararası Antlaşmalar Uluslararası Gelenekler Hukukun Genel Prensipleri Yargı kararlar-öğretiler Son zamanlarda Birleşmiş Milletler kararları da eklenmiştir.
1.Antlaşmalar: İki ya da daha fazla devlet arasında imzalanan ve bağlayıcılığı olan sözleşmedir. Uluslararası hukukta ”Pacta Sun Servanda” ilkesi vardır, yani ”Ahde Vefa”. Bu ilke ile yaptıkları antlaşmalara bağlı oldukları bildirir.
2.Gelenekler: Uzun yıllar boyunca devletlerarasında uygulanan, yazılı olmayan kurallar çerçevesinde hareket edilir. ”Yumuşak yasa” şeklinde bilinir. Yazılı hale gelince sağlam bir temel oluştururlar. Uluslararası hukukun gelenekleri kabul etmesi için iki şartı vardır: Uluslararası toplum tarafından evrenselliği kabul etmesi gerekir ve hukukun temel kavramları ile çelişmemesi gerekir.
3.Hukukun Temel Prensipleri
4.Yargı – Öğreti: Uluslararası hukukta her zaman geçerli olmaz. Uluslararası hukukta uzmanlaşmış kişilerin yazıları da kabul edilir. Dünya Mahkemesi en önemli organıdır. Uluslararası Adalet Mahkemesi’ne devletler başvurabilir, bireyler başvuramaz.
Uluslararası hukukun yan dalları
İnsan hakları hukuku; Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 1938, Sivil ve Siyasal Haklar Sözleşmesi 1960’lı yıllar, Sosyal – Kültürel – Ekonomik Sözleşme.
Uluslararası İnsani Hukuk: Savaş esnasında uyulması gereken kurallardan bahsetmektedir. 1949 – Cenevre Sözleşmesi. Güç kullanımı yasaktır. İki istisnası vardır. Güvenlik Konseyi kararı ve meşru müdafaa durumunda yasal olarak görülür.
Uluslararası Uzay Hukuku: 1967 Uzay Ant. İle düzenlenmiştir. Uluslararası Ceza Hukuku: Uluslararası suçlar ve ulus aşırı suçlar ile ilgilenir. Devletlere ceza mahkemesi kurulmuştur. Savaş, siber suçlar, terörizm, kara para, uyuşturucu, organize suçlar. Sadece devletlerin değil, bireylerin de yargılandığı bir mahkemedir.
Uluslararası Çevre Hukuku: Temel belgesi, Kyoto Protokolü
Uluslararası Ekonomi Hukuku: Temel belgesi, 1994 Marakeş Ant. Dünya Ticaret Örgütü’nü kurdu.
Uluslararası Deniz Hukuku: 1982 BM Deniz Hukuku Sözleşmesi Türkiye bu antlaşmayı imzalamıştır. Bazı maddelere çekince koymuştur.
Uluslararası hukuka eleştiriler
Uluslararası hukuk evrensel değildir. Dünyada birçok kültür var. Herkes için geçerli bir hukuk var. Uluslararası hukuk genelde güçlü devletlerin çıkarlarını korumak için bir araç olmuştur. Genelde güçlünün zayıfı ezdiği bir yapı olmuş.
Uluslararası hukuk güçlü devletler tarafından var olmuştur.
Haklı Savaş Doktrini: Hristiyan realizminden gelen St. Augustine kendi için başlayan savaşın haklı olduğunu söylemiş.
İki farklı kural çıkmış: Jus ad bellum, savaşın adaleti demektir. Bir savaşın haklı sebeplerle çıkıp çıkmadığını sorgular. Jun in bellum, savaştaki adalettir. Savaş sırasında kurallara bağlı kalınıp kalınmadığını sorgular.
Haklı savaşın gerekçeleri
Şiddete başvurmadan önce bütün diğer barışçıl yöntemlerin denenmesi gerekir. Savaşın amacı ya bir siyasi düzeni korumak ya da ahlaki bir şeyi korumak amacına yönelik olmalı. Başlatacağınız bu savaşın gerçekleştirme şansı olmalı.
Savaşın yasal bir devletin otoritesinin ilan etmesi gerekir. Savaşın amacı bir yanlışı düzeltmek olmalı. Savaş devam ederken bile savaşı sona erdirmek için görüşmeler yapılmalı.
Savaş esnasında belli kişilere dokunulmaması gerekir. Savaşı yürütürken sadece ahlaki ve yasal kurallara uyulması gerekir. Savaşta elde edeceğiniz yarar ve zarar orantılı olmalı. Savaşın amacı barış ve adaleti tesis etmek olmalıdır.
