Usulden red nedir?
Usulden red, bir davada yargılama usulüyle ilgili bir eksiklik ya da hata bulunduğunda, mahkemenin davanın içeriğine girmeden davayı reddetmesi anlamına gelmektedir.
Bu durum, davanın esasının değerlendirilmesine geçilmeden, yalnızca prosedürel hatalar nedeniyle karara bağlanmasını ifade eder.
Usulden red ile esastan red hali arasındaki fark özetle şu şekildedir; Usulden red kararı, haklı ile haksız olan taraf araştırılmadan, davayı açan tarafın, davayı açması sırasında yaptığı hatalar sebebiyle, bir başka tabirle usule uygun hareket etmemesi sebebiyle aldığı red kararıdır.
Dava usulden red olursa ne olur?
Mahkemelerin bir davayı usulden reddetme nedenleri çeşitlidir. Dava şartlarının olmaması usulden reddi gerektirir. Bu nedenler, davaların yargı sürecine başlamadan reddedilmesine yol açar:
- Harç ve Giderlerin Ödenmemesi: Davayı açarken gereken harcın eksik yatırılması, usulden red için yeterli bir sebeptir. Delil avansı farklıdır. Delil avansının yatırılmaması halinde dava esastan reddedilebilir.
- Eksik veya Hatalı Belgeler: Dava dilekçesi veya eklerindeki eksiklikler, örneğin yetkili mercii bilgisinin bulunmaması gibi durumlar, reddedilme nedenidir.
- Yetkisiz Mahkeme: Konuya uygun olmayan mahkemede açılan davalar, yetki yoksunluğu (görevsizlik) nedeniyle usulden reddedilebilir.
- Zamanaşımı: Davanın süresinde açılmaması sebebiyle zamanaşımına uğraması.
- Hukuki Şartların Yoksunluğu: Yasal gerekliliklerin karşılanmaması, örneğin hukuki bir ilişkinin olmaması, dava nedenlerinden biridir.
- Vekaletname Eksikliği: Vekaletname verilmemesi veya usulsüz olması, davaların usulden reddedilmesine sebep olur.
- Davada Usulsüzlük: İmza eksikliği veya yetkisiz temsilci tarafından sunulan belgeler gibi usulsüzlükler, red sebebidir.
- Davacı Tarafının Katılmaması: Davacının duruşmalara katılmaması. Davanın düşmesine sebep olur bu da usulden redde benzer sonuçlar doğurur.
- Davanın Konusunun Belirsiz Olması: Dava dilekçesinde konunun net olarak belirtilmemesi, davanın usulden reddedilmesine neden olabilir.
- Davada Ehil Kişilerin Bulunmaması: Ehliyeti olmayan kişiler tarafından açılan davalar kabul edilmez.
Bu nedenler, mahkemenin davanın içeriğine girmeden, yalnızca usul eksiklikleri sebebiyle karar vermesine neden olur.
Türk hukuk sisteminde, dava usulden reddedildiği durumlarda genellikle davalı yararına maktu (sabit) bir vekalet ücretine hükmedilir. Özellikle dava şartlarının eksikliği gibi usuli nedenlerle reddedilmesi halinde, mahkeme genellikle davalı lehine sabit bir vekalet ücreti belirler.
Usulden Red Hangi Aşamada Verilir?
Usulden red kararı, davanın farklı aşamalarında alınabilir.
Mahkeme HMK madde 115 kapsamında dava şartlarının sürekli olarak varlığını denetler. Bu denetleme, davanın çeşitli evrelerinde gerçekleşebilir.
Mahkeme, dava şartlarının mevcut olup olmadığını, davanın her aşamasında kendiliğinden araştırır. Taraflar da dava şartı noksanlığını her zaman ileri sürebilirler.
Mahkeme, dava şartı noksanlığını tespit ederse davanın usulden reddine karar verir. Ancak, dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise bunun tamamlanması için kesin süre verir. Bu süre içinde dava şartı noksanlığı giderilmemişse davayı dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddeder.
Dava şartı noksanlığı, mahkemece, davanın esasına girilmesinden önce fark edilmemiş, taraflarca ileri sürülmemiş ve fakat hüküm anında bu noksanlık giderilmişse, başlangıçtaki dava şartı noksanlığından ötürü, dava usulden reddedilemez.
Dava Dilekçesinin İncelenmesi Sırasında: Mahkeme, dava dilekçesini ilk aldığında usulden red kararı verebilir.
Duruşma Öncesi Aşamada: Duruşma başlamadan önce yapılan ön incelemeler sırasında usulden red kararı çıkabilir.
Duruşma Sırasında: Mahkeme, duruşma esnasında dava şartlarını yeniden değerlendirip usulden red kararı alabilir.
Usulden Red Halinde Yeniden Dava Açılabilir Mi?
Evet, usulden red edilen bir dava, belirli şartlar altında yeniden açılabilir.
Usulden reddin ardından yeniden dava açılabilmesi için genellikle aşağıdaki koşullar gereklidir:
- Yargılama sırasında yapılan usul hataları veya yargılama esnasında tarafların haklarının ihlal edilmiş olması durumunda,
- Yeniden yargılamanın gerekliliğine dair yeni delillerin veya belgelerin ortaya çıkması,
- Usulden reddedilen dava ile ilgili hüküm veren mahkemenin yetkisiz olduğu veya usul hataları yaptığı kanıtlanabilirse.
Bu gibi durumlarda, davanın yeniden açılabilmesi için tarafların avukatları aracılığıyla gerekli başvuruları yapmaları ve gerekli delilleri sunmaları gerekebilir. Mahkeme, yapılan başvuruyu ve sunulan delilleri değerlendirerek davanın yeniden açılmasına karar verebilir.
Ayrıca, usulden reddedilen bir dava, zamanaşımını kesmez ve davacı 60 günlük ek süre içinde dava açma hakkına sahip olabilir.
Usulden red kararı zamanaşımını keser mi?
Usulden red kararı verilen davanın zamanaşımını kesici etkisi yoktur. Yargıtay 15.Hukuk Dairesi 2014/4933 E. 2015/181 K.
Usulden red kesin hüküm teşkil eder mi?
Dava şartı yokluğundan dolayı davanın (usulden) reddi kararı, nihai karar olması nedeniyle temyiz edilebilir. Böyle bir karar, ancak ilişkin olduğu dava şartının yokluğu hakkında kesin hüküm teşkil eder.
Usulden red kararı istinaf edilir mi?
Dava şartı noksanlığından dolayı davanın usulden reddi kararına karşı ise bu kararın nihai bir karar olması nedeniyle istinaf yoluna başvurulabilecektir.
Davanın usulden reddedilmesinin sonuçları nelerdir?
Davanın usulden reddi ile dava hiç açılmamış kabul edilir. Dolayısıyla zamanaşımı süresi de kesilmiş kabul edilmez. Davanın usulden reddinden sonra zamanaşımı süresi dolmamışsa aynı dava tekrar açılabilir. Fakat sürenin dolmasından sonra dava açılırsa itiraz ile davanın reddine karar verilir.
